habarlar

Çilim çekmegiň saglygyňyza zyýanlydygyny hemmeler bilýär.Jikme-jik sorasaňyz, näme üçin çilim saglygyňyza zyýanly?Köp adamyň çilimdäki “nikotin” diýip pikir etjekdigine ynanýaryn.Biziň düşünişimize görä, “nikotin” diňe bir adamyň saglygyna zyýanly bolman, eýsem kanserogen hem bolup biler.Emma Nýu Jerside ýerleşýän Rutgers uniwersiteti tarapyndan geçirilen gözleg “nikotiniň” düwnük keseline sebäp bolýandygy baradaky pikiri ýatyrýan ýaly.

Çilimdäki nikotin düwnük keselini döredýärmi?

Nikotin çilimiň esasy düzüm bölegi bolup, onkologlaryň köpüsi tarapyndan kanserogen hökmünde görkezilýär.Şeýle-de bolsa, Bütindünýä saglyk guramasy tarapyndan neşir edilen kanserogenleriň sanawynda nikotin ýok.

Nikotin düwnük keselini döretmeýär.Çilim çekmek saglyga zyýanlymy?

Nýu Jerside ýerleşýän Rutgers uniwersiteti we Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy “nikotiniň” düwnük keselini döredýändigini aç-açan görkezmändikleri sebäpli, “çilim çekmek bedene zyýanly” dälmi?

Asla ýok.Çilimdäki nikotiniň çilimkeşleriň gönüden-göni düwnük keseline sebäp bolmajakdygy aýdylsa-da, köp mukdarda nikotiniň uzak wagtlap dem almagy bir hili “garaşlylyga” we çilimkeşlige endik eder, bu bolsa düwnük keseliniň töwekgelçiligini ýokarlandyrar.

Çilimiň düzüm tablisasyna görä, nikotin çilimdäki ýeke-täk madda däl.Çilimlerde belli bir tar, benzopirol we beýleki maddalar, şeýle hem çilim ýakylandan soň öndürilen kömürturşy gazy, nitrit we beýleki maddalar bar, bu bolsa düwnük keseliniň töwekgelçiligini ýokarlandyrar.

· Uglerod monoksidi

Çilimdäki kömürturşy gazy gönüden-göni rak keselini döretmese-de, köp mukdarda uglerod monoksidiniň iýilmegi adamyň zäherlenmegine sebäp bolup biler.Kömürturşy gazy kislorodyň gan arkaly ýok edilmegini ýok edip, adam bedeninde gipoksiýa hadysasyna sebäp bolar;Mundan başga-da, gandaky gemoglobin bilen birleşip, zäherli alamatlar ýüze çykar.

Artykmaç kömürturşy gazyny almak, bedendäki holesteriniň mukdaryny artdyrar.Holesteriniň aşa köp konsentrasiýasy arterioskleroz töwekgelçiligini ýokarlandyrar we ýürek-damar kesellerini döreder.

· Benzopirol

Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy benzopireli I kanserogen hökmünde görkezýär.Uzak möhletli benzopireniň köp kabul edilmegi öýkeniň zeperlenmegine we öýken rakynyň döremek howpuny ýokarlandyrar.

· Tar

Çilimde takmynan 6 ~ 8 mg tar bar.Tar belli bir kanserogenlige eýe.Artykmaç taruň uzak wagtlap kabul edilmegi öýkeniň zeperlenmegine, öýkeniň işine täsir eder we öýken rak keseliniň töwekgelçiligini ýokarlandyrar.

· Azot kislotasy

Çilim ýakylanda belli bir mukdarda azot kislotasyny öndürer.Şeýle-de bolsa, nitrit köp wagtdan bäri kanserogen I synpy hökmünde klassifikasiýa edilýär.Artykmaç nitritiň uzak wagtlap kabul edilmegi saglyga täsir edip, düwnük keselini ýokarlandyrar.

Aboveokardakylardan, nikotiniň gönüden-göni rak keselini döretmeýändigine garamazdan, uzak wagtlap çilim çekmegiň düwnük töwekgelçiligini ýokarlandyrjakdygyny bilýäris.Şonuň üçin çilim çekmek saglyga zyýanly we “uly kezzaplyk” däl.

Durmuşda adamlaryň aglaba köplügi “çilim çekmek = rak” diýip hasaplaýarlar.Uzak wagtlap çilim çekmek öýken rak keselini ýokarlandyrar, çilim çekmeýänler öýken rakyndan ejir çekmezler.Bu beýle däl.Çilim çekmeýän adamlar öýken rak keseliniň bolmazlygyny aňlatmaýar, ýöne öýken rak keseliniň döremek howpy çilimkeşleriňkiden has pesdir.

Çilim çekmeýänler bilen deňeşdirilende, öýken rakyndan has köp ejir çekýän kim bar?

Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň Halkara rak keselini öwreniş institutynyň statistikasyna görä, diňe 2020-nji ýylda Hytaýda öýken düwnük keseliniň 820000 töweregi ýüze çykdy.Iňlis rak keselini öwreniş instituty öýken rak keseliniň töwekgelçiliginiň yzygiderli çilim çekýänler üçin 25%, çilim çekmeýänler üçin bolsa 0,3% ýokarlandygyny anyklady.

Şeýlelik bilen, çilim çekýänler üçin ädimme-ädim öýken rakyna nädip geçmeli?

Çilim çekýänleriň ýyllaryny diňe klassifikasiýa ederis: 1-2 ýyl çilim çekmek;3-10 ýyl çilim çekmek;10 ýyldan gowrak wagtlap çilim çekmek.

01 çilim ýyllary 1 ~ 2 ýyl

2 ýyl çilim çekseňiz, çilimkeşleriň öýkeninde ýuwaş-ýuwaşdan gara tegmiller peýda bolar.Esasan öýkeniň içine ýerleşdirilen çilimdäki zyýanly maddalar sebäpli döreýär, ýöne häzirki wagtda öýken sagdyn.Wagtynda çilimi taşlasaňyz, öýkeniňize ýetirilen zyýan tersine bolup biler.

02 çilim ýyllary 3 ~ 10 ýyl

Öýkende ownuk gara tegmiller peýda bolanda, wagtynda çilimi taşlap bilmeseňiz, çilimdäki zyýanly maddalar öýkenlere “hüjüm etmegi” dowam etdirer we öýkeniň töweregindäki gara tegmiller köpelýär.Bu wagt öýken zyýanly maddalar bilen kem-kemden zaýalanýar we janlylygyny ýitirýär.Bu wagt ýerli çilimkeşleriň öýken işi kem-kemden peseler.

Şu wagt çilimi taşlasaňyz, öýkeniňiz öňki sagdyn görnüşine gaýdyp bilmez.Emma öýkeniň erbetleşmegine ýol berip bilersiňiz.

03 ýyldan gowrak wagtlap çilim çekmek

On ýa-da has köp ýyl çilim çekenden soň, “Gutlaýarys”, çeýeligini düýbünden ýitiren gödek we çişen öýkeninden “gara uglerod öýkenine” öwrüldi.Adaty döwürde üsgülewük, demne we beýleki alamatlar bolup biler we öýken rak keseli töwekgelçiligi çilim çekmeýänlere garanyňda ýüzlerçe esse ýokarydyr.

Şol bir wagtyň özünde, Hytaý Ylymlar akademiýasynyň akademigi we Hytaýyň Medisina Ylymlar akademiýasynyň Düwnük keselhanasynyň prezidenti Jie, uzak wagtlap çilim çekmegiň diňe bir öýken rak keseliniň töwekgelçiligini ýokarlandyrmajakdygyny aýtdy. Çilimdäki zyýanly maddalar adamyň DNK-syna zeper ýetirer we genetiki üýtgemeleri döreder, şeýlelik bilen agyz bezi, bogaz, düwnük keseli, aşgazan we beýleki rak keselleri töwekgelçiligini ýokarlandyrar.

Netije: ýokardaky mazmunyň üsti bilen, çilimiň adam bedenine ýetirýän zyýany barada has giňişleýin düşünýändigimize ynanýaryn.Bu ýerde çilim çekmegi halaýan adamlara çilimiň ýetirýän zyýanynyň hakyky wagt däldigini, ýöne uzak wagtlap toplanmalydygyny ýatlatmak isleýärin.Çilim çekýän ýyllar näçe uzak bolsa, adam bedenine-de zyýan ýeter.Şonuň üçin öz we maşgalalarynyň saglygy üçin çilim çekmekden gysga wagtda ýüz öwürmeli.